Podział i przyczyny zapaleń płuc. Zapalenia płuc znane są medycynie od długiego czasu. Lata doświadczeń i obserwacji pozwoliły podzielić tę jednostkę chorobową na: pozaszpitalne i szpitalne zapalenie płuc.

Pozaszpitalne zapalenie płuc (PZP)

Pozaszpitalne zapalenie płuc to takie zapalnie płuc, które rozpoczyna się poza szpitalem. Ponadto wywołują go zazwyczaj bakterie, które najczęściej nei są oporne na leczenie. Roczna liczba zachorowań jest wręcz zatrważająca. Szacuje się, że w Polsce w ciągu roku na tę chorobę choruje ok. 300 000 osób. Zachorowalność wzrasta wraz z wiekiem i wśród osób po 75 r. ż. jest ona najwyższa. Do czynników ryzyka zaliczamy:

• podeszły wiek
• palenie tytoniu
• przewlekłą niewydolność serca
• POChP, czyli przewlekłą obturacyjną chorobę płuc
• cukrzycę
• nieprzestrzeganie higieny jamy ustnej
• upojenie alkoholowe
• narażenie na opiłki metali
• stosowanie leków obniżających odporność, do których oprócz leków stosowanych po przeszczepach (tzw. immunosupresantów) należą także glikokortykosteroidy (GKS) stosowane w wielu chorobach, np. w astmie

Czynnikami etiologicznymi PZP są najczęściej dwoinki zapalenia płuc, Streptococcus pneumoniae, ale również mogą je wywołać takie bakterie jak: Haemophilus influenze, czy Mycoplasma pneummoniae. U ok. 25% chorych na PZP może wystąpić koinfekcja, czyli zakażenie więcej niż jednym patogenem. Najczęściej są to: S. pneumoniae i C. pneumoniae albo S. pneumoniae i wirus grypy lub paragrypy.

Do pozaszpitalnych zapaleń płuc zaliczamy także zapalenia zachłystowe, które powstają w wyniku zachłyśnięcia się treścią z przewodu pokarmowego lub górnych dróg oddechowych.

Szczególnie narażoną grupą osób są chorzy po przeszczepach, którzy przyjmują leki immunosupresyjne, gdyż u nich może rozwinąć się zapalenie płuc na podłożu nie tylko bakteryjnym, ale także wirusowym, czy grzybiczym.

Szpitalne zapalnie płuc (SZP)

Jest to rodzaj zapalenia płuc, do którego dochodzi podczas pobytu w szpitalu. Szacuje się, że średnio 5-15 na 1000 chorych jest narażonych na SZP. Szczególną grupą hospitalizowanych pacjentów są ci, którzy wymagają mechanicznego wspomagania wentylacji, gdyż to oni są najbardziej narażeni na ekspozycję na patogeny mogące znajdować się w aparaturze. Podobne zagrożenie wiąże się z osobami, które muszą z jakiegoś powodu zostać zaintubowane, gdyż na rurce intubacyjnej również mogą bytować różne patogeny.

Etiologia szpitalnego zapalenia płuc jest związana bezpośrednio z tym, w jakim czasie od przybycia do szpitala nastąpiło zakażenie.

• do 4 dni od początku hospitalizacji przyczyną SZP są bakterie takie same jak w przypadku PZP oraz dodatkowo pałeczki Gram-ujemne (E. coli, K. pneumoniae, Enterobacter, Proteus i Serratia)
• od 5 dnia hospitalizacji SZP powodują natomiast: szczepy wielolekooporne, najczęściej tlenowych pałeczek Gram-ujemnych: P. aeruginosa, E. coli, K. pneumoniae, Acinetobacter spp., L. pneumophila, ale zdarzają się także zakażenia pałeczkami Gram-dodatnimi.

Objawy zapalenia płuc

Do objawów zapalenia płuc, które powinny zaalarmować chorego należą:

• gorączka,
• dreszcze i poty,
• uczucie rozbicia,
• kaszel z odkrztuszaniem ropnej (żółtej) plwociny,
• ból w klatce piersiowej
• u chorych w podeszłym wieku (>75 lat) może wystąpić splątanie.

Lekarz podczas wizyty powinien wybadać: szybkie bicie serca (tachykardię), szybkie oddychanie (tachypnoe), stłumienie odgłosu wypukowego nad częścią pola płucnego i rzężenia drobnobańkowe nad tą samą częścią.

Diagnostyka zapaleń płuc

Głównymi wskazówkami pomocnymi przy rozpoznaniu przez lekarza zapalenia płuc są wywiad lekarski, w którym pacjent skarży się na konkretne objawy, a także badanie fizykalne.

Do metod pomocniczych zaliczamy takie badania jak: zdjęcie RTG klatki piersiowej, tomografia komputerowa klatki piersiowej, badania laboratoryjne (wśród których możemy wyróżnić morfologię, białko C-reaktywne), bronchoskopia, badanie bakteriologiczne plwociny, badania immunologiczne, testy w kierunku wirusa grypy.

Najczęściej wystarcza wykonanie zdjęcia RTG klatki piersiowej, gdyż zmiany jakie daje zapalenie płuc są bardzo charakterystyczne i łatwe do rozpoznania przez lekarza. Ważne jest, aby zdjęcia były wykonane w dwóch projekcjach, tj. przód-tył i bocznej. To dlatego, że te 2 prostopadłe względem siebie płaszczyzny pozwalają  na dokładne określenie miejsca nacieku zapalnego, a także jego rozległości.

Leczenie zapaleń płuc

Podstawą leczenia zapalenia płuc są niepalenie tytoniu, odpoczynek i picie dużej ilości płynów. Kolejnym krokiem jest włączenie antybiotykoterapii. W pozaszpitalnym zapaleniu płuc jest to antybiotykoterapia empiryczna oparta na antybiotykach działających na najczęstsze patogeny. Inaczej wygląda natomiast sytuacja w szpitalnym zapaleniu płuc, gdzie należy pobrać materiał z dolnych dróg oddechowych i wykonać badania mikrobiologiczne.

Z racji tego, że trwają one kilka dni, a stan chorego stale się pogarsza, trzeba wprowadzić początkowo terapię empiryczną jak w PZP do momentu uzyskania wyników posiewu. Gdy lekarz otrzyma antybiogram, powinien wdrożyć antybiotyk celowany, aby zniszczyć niebezpieczny szczep bakterii.

Powikłania zapaleń płuc

Chyba nikogo nie trzeba przekonywać jak ważne jest szybkie i skuteczne wyleczenie zapalenia płuc. Jego powikłania są groźne i w wielu przypadkach skutkują dłuższym czasem powrotu do zdrowia.

Do powikłań zapaleń płuc należą płyn w opłucnej, ropniak opłucnej i ropień płuca.

***